Z czego są zrobione narzędzia chirurgiczne?

Chirurgia to dział medycyny, w którym o powodzeniu zabiegu decydują zdolności i doświadczenie lekarza oraz niezawodne narzędzia. Bez trwałych, ostrych, precyzyjnych narzędzi lekarze nie mogliby realizować w 100% swojego potencjału. Wyjaśniamy, z czego wykonuje się przyrządy chirurgiczne.

Narzędzia chirurgiczne wielokrotnego użytku – z czego się je wykonuje?

Narzędzia chirurgiczne muszą być niezawodne, łatwe do czyszczenia i precyzyjne – to gwarantuje bezpieczeństwo i higienę zabiegu. Pierwotnie do zabiegów chirurgicznych, szczególnie do przecinania skóry, wykorzystywano ostre kamienie: krzemień lub obsydian, ale o sterylności takich operacji nie mogło być wówczas mowy. W czasach antyku noże chirurgiczne wykonywano z miedzi.

Przełom XIX i XX wieku to okres, w którym wprowadzono wymóg sterylizacji narzędzi chirurgicznych – wtedy robiono to za pomocą wysokociśnieniowej pary lub roztworów chemicznych. Narzędzia chirurgiczne musiały wykazywać się odpornością na takie środki, więc do ich produkcji zaczęto wykorzystywać stal chromowaną, nikiel, a później również wysokogatunkową stal nierdzewną. Ze względu na jej właściwości wykorzystywana jest do produkcji narzędzi również dziś.

Narzędzia chirurgiczne – właściwości stali nierdzewnej

Stal nierdzewna to pożądany surowiec do produkcji nie tylko narzędzi chirurgicznych, ale także przyrządów stosowanych w ginekologii, stomatologii, implantologii czy gabinetach zabiegowych. Cechuje ją:

• trwałość i wytrzymałość, dzięki czemu można ją wykorzystywać do produkcji wszystkich narzędzi chirurgicznych, również tych do przecinania kości;
• odporność na wysokie temperatury i działanie środków chemicznych, co jest kluczowe przy sterylizacji i dezynfekcji;
• odporność na korozję – dzięki niej narzędzia nie rdzewieją w czasie dezynfekcji.

Jakie rodzaje stali wykorzystuje się w medycynie? Najwyższą odpornością na korozję wyróżniają się austenityczne stale chromowo-niklowe z serii 300. O ich doskonałych parametrach decyduje skład, w którym znajduje się od 18 do 25% chromu, od 8 do 12% niklu i do 2% molibdenu. W medycynie najpopularniejszym gatunkiem wykorzystywanym do produkcji narzędzi chirurgicznych jest gat. 1.4404, czyli 316L – z tego względu często nazywa się ją stalą medyczną.

Jakie narzędzia wykonuje się ze stali nierdzewnej? Między innymi:

• narzędzia tnące i rozcinające, np. skalpele, noże i nożyczki chirurgiczne;
• instrumenty chwytające i podtrzymujące, np. kleszcze i kleszczyki;
• retraktory i rozwieracze pozwalające na utrzymanie nacięć w pionie;
• inne akcesoria chirurgiczne, np. wkrętaki i haki chirurgiczne, rozwieracze do gipsu itd.

Jednorazowe narzędzia chirurgiczne – z czego są wykonane?

Alternatywą dla narzędzi wielokrotnego użytku są instrumenty chirurgiczne jednorazowe. Docierają do gabinetów jako produkty sterylne, a otwiera się je w czasie lub przed samym zabiegiem. Nie wykorzystuje się ich ponownie!

Ze względu na to, że korzysta się z nich tylko jeden raz, muszą być wykonane z tańszych surowców – stal chirurgiczna jest zdecydowanie zbyt droga, aby wyrzucić nożyczki czy skalpel po jednej operacji. Najtańsze narzędzia jednorazowe produkuje się z plastiku, z kolei nieco droższe i lepsze jakościowo są jednorazowe narzędzia chirurgiczne z metalu. 

Narzędzia chirurgiczne – łatwe do czyszczenia i dezynfekowania

Nie ulega wątpliwości, że narzędzia chirurgiczne muszą mieć takie właściwości, które pozwolą na ich łatwe i bardzo dokładne czyszczenie. Jakimi cechami powinny się wyróżniać? Najważniejsze są dwie kwestie:

• powinny być demontowalne, czyli rozkładać się na łatwe w czyszczeniu elementy,
• nie powinny mieć żłobień i zbędnych dekoracji, w których mógłby gromadzić się brud i osady.

Nowoczesne narzędzia chirurgiczne wykonuje się głównie ze stali nierdzewnej – to materiał odporny na korozję, neutralny biologicznie, pozwalający na precyzyjną pracę w wymagających warunkach. Niektórzy medycy wykorzystują w czasie operacji również instrumenty jednorazowe, które wykonuje się z plastiku lub metalu.